Het ego wordt vaak gezien als een lastig sujet wat we moeten zien te overstijgen. Verlichting kan pas worden bereikt, zegt men, als we in staat zijn om het ego los te laten, dualiteiten te onderkennen en naar eenwording te streven.
Mijn ego mag er echter zijn. Sterker nog, ik eer mijn ego als een essentieel voertuig naar verdiepende lagen. De pijn en het lijden dat ik ervaar in mijn beperkende ego-wereld is een voorwaarde om verder te komen. Als ik mijn confronterende IK niet onder ogen zie, kan ik niet verder. Alleen onder in de put van mijn chaotische ik-leven vind ik de weg naar overgave en bevrijding.
Ik ben geraakt door de woorden van Masao Abe, de zenleraar van Ton Lathouwers, die Ton op een dieptepunt in zijn leven toefluisterde: ‘Je bent aanvaard, precies zoals je bent’. Die woorden geven mij moed en vertrouwen, dat ik vooral mag zijn die ik ben, met al mijn tekortkomingen, misères en niet uitgekomen verwachtingen. En iedere keer als ik mezelf toefluister: Ik mag zijn die ik ben,’ gaat er een gevoel van diepe emotionele geraaktheid door me heen, omdat ik voel dat ik mijn diepste en intiemste identiteit mag omarmen. Mijn bevrijding is daar, als ik het beperkende aardse potentieel van mijn ego mag verwelkomen en doorleven. Als een ongeplaveide weg die vaak in duisternis is gehuld en me regelmatig op het verkeerde spoor zet.
In elk mens leeft een verlangen naar eenwording. Het verlangen om dualiteiten op te heffen en de onzichtbare onderstroom met de zichtbare bovenstroom te verenigen. Het is een verlangen naar compleetheid, dat soms een geluksmoment wordt genoemd en in onze tijd zich uit in een toenemende behoefte aan zingeving en spiritualiteit.
Waarom staat zingeving zo in de belangstelling? Ondanks onze kennis en vooruitgang, zijn gevoelens van onrust, leegte of onzekerheid niet minder geworden. Waar voorheen religies, tradities of familiebanden een bron van houvast en geborgenheid boden, zijn we nu meer dan ooit op onszelf aangewezen en dringen zich fundamentele vragen over het leven aan ons op. Wat is het doel en wat geeft zin aan het leven? Zeker op momenten van vertwijfeling of heftige gebeurtenissen gaan we op zoek naar de zin van het bestaan.
Zoeken naar zingeving.
Niet alleen individuen, maar ook organisaties, lijken zich steeds meer af te vragen wat is het doel en de zin van het bestaan en wat is onze bijdrage aan het grotere geheel? Want ondanks groeiende omzetcijfers, een hoger inkomen, een mooi huis, goede gezondheid en fijne relaties, blijft een gevoel van rusteloosheid en oppervlakkigheid aan ons opdringen. Er is een knagend gevoel naar meer en een zoeken naar zingeving. We ervaren dat er iets is dat groter is dan onszelf, waar we niet bij kunnen en geen controle over hebben.
Een doel hebben en zin geven aan ons leven
Zingeving speelt zich niet altijd op een bewust niveau af. We denken er meestal niet over na en lopen als vanzelf mee in de maalstroom van het leven. We worden pas ‘wakker’ als de dingen niet meer als vanzelf gaan. Als we geraakt worden in de zekerheden en vanzelfsprekendheden van ons bestaan en niet meer weten hoe het verder moet. Maar ook als we geen genoegen nemen met de vlakheid en leegheid van het leven en beseffen dat er meer moet zijn dat ons leven verrijkt en de moeite waard maakt. We willen een doel hebben om voor te vechten of van betekenis zijn, zodat ons leven zin krijgt. We zoeken naar zingeving en naar een diepere en duurzame laag van vervulling.
Zingeving is een gevoel dat je er toe doet..
Zingeving is heel persoonlijk en heeft voor ieder een andere betekenis. Zo kun je zin ontlenen aan je werk en de mensen om je heen. We noemen dat de uiterlijke kant van zingeving. Je kunt zin ontlenen aan het feit dat je ergens bij hoort. Bij een groep, een organisatie, een clan, een cultuur. Als we ergens bij horen dan voelen we ons gedragen en geborgen. Het maakt ons sterker en dat geeft een gevoel dat we er toe doen!
We willen ook van betekenis zijn voor anderen. In het groot of klein willen we iets bijdragen aan het succes of plezier van anderen. Dan doen we in het werk, in het leiding geven aan een organisatie of aan een bijdrage leveren aan een duurzame wereld. Maar ook in kleine en alledaagse dingen, zoals het zorgen voor een ziek familielid of voetballen met de kinderen, kunnen als een intens gevoel van zingeving worden ervaren.
Zingeving zoeken
Een zoektocht naar zingeving
Zingeving heeft ook een intrinsieke kant. Het is het besef van een diepere bron in onszelf die zin geeft aan het bestaan. Deze laag geeft een diep gevoel van vertrouwen en van spiritueel gedragen zijn. Het is een laag die verder en dieper reikt dan de uiterlijke dingen van het leven, zoals relaties, de groep of het werk. Het is een laag die minder grijpbaar is en zich ook niet makkelijk in woorden laat uitdrukken. Een spiritueel besef, dat voorbij gaat aan dogmatische overtuigingen of religies.
Een strikt persoonlijk antwoord
We zien tegenwoordig dat, vooral ook onder jongeren, een grotere spirituele interesse ontstaat. Een zoektocht naar zingeving en spiritualiteit, waar niet altijd meer de paden van de gangbare religies worden bewandeld. Een behoefte aan zingeving en spiritualiteit om de ‘vlakheid’ van het leven te ontstijgen. Een boeiende weg die vrij en onafhankelijk gelopen kan worden en voor ieder ruimte laat voor een strikt persoonlijk antwoord.
Het is een uitdaging van deze tijd om de innerlijke en uiterlijke wereld te verbinden en op reis te gaan naar een een zinvol bestaan. Ons bewust te zijn van een indringende verbondenheid met elkaar, zowel in het persoonlijke én in het professionele leven. Verantwoording durven en willen nemen voor ‘al wat is’ en ons ten dienste willen stellen aan het ‘grotere geheel’.
‘Als je ziel gaat zingen, dan weet je dáár moet ik zijn!’
op zoek naar je zielemissie
Bewustzijn betekent dat je vrij en oordeelloos op zoek gaat naar de zin van jouw bestaan, naar jouw bron en zielemissie. Een boeiende reis, waarvan het einddoel ongewis blijft, maar niettemin een zinvolle bijdrage levert aan geluk en betekenisgeving in het leven. Een zoektocht naar zingeving, en spiritualiteit die je uitnodigt om ook anderen wakker te maken om van betekenis te zijn en te bezielen. Anderen te begeleiden op hun weg naar passie en zingeving. De Duitse monnik Anselm Grün noemde dit ‘de ziel van de mens aanraken en vleugels geven’. Dit vraagt om ook de eigen ziel aan te raken, de eigen bezieling te ontdekken en vanuit een wakker bewustzijn de verbinding aan te gaan met de ander en met de wereld.
Er was eens een monnik die leefde aan de rand van het bos. Op een dag kreeg hij bezoek van een manager uit de grote stad. U bent een wijs man zei de manager. Zou u mij kunnen vertellen hoe ik meer zingeving en geluk in mijn werk kan bereiken? De monnik nam hem mee naar buiten en vroeg hem om hem te helpen om hout te hakken. De manager keek verbaasd maar begon toch hout te hakken. Na enige tijd waren beiden vermoeid van het houthakken. Ze rusten samen uit en dronken wat thee. De manager vroeg wederom aan de monnik: Hoe kan ik meer zin ervaren in mijn werk? Na een lange tijd van zwijgen zei de monnik: Je hebt me geholpen om hout te hakken, samen hebben we wat gedronken en teruggeblikt op wat we hebben gedaan. Het was zinvol en nuttig wat je hebt gedaan, want met het hout heb ik weer warmte voor de winter. Ik ben je dankbaar dat je me hebt geholpen. De manager was blij verrast door de woorden van de monnik. Hij voelde zich tevreden en meende ook een moment van geluk te ervaren….
Leiderschap in onze tijd gaat verder dan het tevreden stellen van aandeelhouders. Een leider wordt ook wel gezien als een jongleur die
aan de belangen van alle stakeholders (klanten, werknemers, investeerders, maatschappij, politiek) tegemoet wil komen. Een leider in onze tijd is vooral ook een mensgerichte en authentieke persoonlijkheid. Een bezieler en een inspirator die ook voorbij de muren van de eigen afdeling of organisatie een bijdrage wil leveren aan een betere en duurzame samenleving.
Mensgericht leidinggeven: Het ontwikkelen van een meta houding
mensgericht leidinggeven vanuit een open waarneming
Als leider ben je onderdeel van een voortdurend proces van verandering. Dit vraagt niet alleen een grote mentale flexibiliteit en weerbaarheid maar vooral ook een emotionele flexibiliteit waarin invoelendheid, begrip en mededogen voor mens en samenleving een rol spelen. In hoeverre ben je als leider in staat om vanuit een’ meta-positie’ niet alleen het proces, maar ook de ander én je eigen rol bewust waar te nemen, zodat je vanuit een dieper inzicht en verantwoordelijkheid je beslissingen kunt nemen. Het veranderen van de organisatie of de wereld gaat hand in hand met wie jij bent. Wie jij wil zijn als leider en leidinggevende. Dat vraagt een voortdurend proces van zelfinzicht en bewustwording.
Ik herinner me een training die ik volgde over een ouder-kind relatie. We deden een rollenspel waarbij ik de vader speelde en een van de andere cursisten speelde mijn zoon. De bedoeling was dat de zoon zich afzette tegen de vader en op alle fronten tegendraads zou reageren. Of het nu ging over het opruimen van zijn kamer of het maken van huiswerk of het op tijd thuiskomen.
Wat ik ook deed en hoe ik ook tactvol probeerde te communiceren het baatte niet. Mijn ideeën over normen en verwachtingen werden stelselmatig ondermijnd. Ondanks dat het een rollenspel was voelde ik steeds meer mijn onmacht om de ander te bereiken. Toen we weer eens tegenover elkaar stonden en mijn boosheid en onmacht een toppunt bereikte, merkte ik dat mijn onmacht plotseling overging in een overgave aan het niet meer weten en ik vanuit het diepste van mijn hart tegen hem kon zeggen: ,Ik weet het niet meer, ik weet alleen dat ik van je hou’.
Toen brak er iets. Snikkend vielen we elkaar in de armen. Alsof we elkaar op het meest wezenlijke van ons Zijn hadden ontmoet. We wisten misschien niet hoe we met de situatie moesten omgaan, maar we vonden elkaar in de grondtoon van het bestaan.
Ik realiseer me dat veel vaders en moeders, maar ook leiders over de gehele wereld niet weten hoe ze met de situatie om moeten gaan, maar dat ten diepste de liefde altijd de grondtoon is voor een nieuw begin en een eeuwigdurend vertrouwen dat het goed komt. Ook als de ander misschien een crimineel is of lijnrecht staat tegenover jouw cultuur, normen of waarden. Persoonlijk leiderschap nodigt ons uit om deze grondtoon van liefde overal en naar iedereen te laten doorklinken. Niet alleen als vader of moeder, maar ook als leidinggevende, onderwijzer, postbode of politicus. Liefde is een energie die niet de tegenstellingen doet verdwijnen, maar is wel de mystieke onderstroom van oneindig vertrouwen en medemenselijkheid.
Op een goede dag vroeg een leerling aan zijn Zenmeester: Meester zou u alstublieft een paar grondregels op willen schrijven hoe ik de hoogste wijsheid zou kunnen bereiken?’ De Zenmeester greep meteen een penseel en schreef: ‘Aandacht’. Is dat alles? Vroeg de leerling. ‘Wilt u er niet nog iets bijschrijven?’ Daarop schreef de Zenmeester twee keer achter elkaar: ‘Aandacht, aandacht’. Nou, zei de leerling, ‘ik zie echt niets dieps of spiritueels in wat u hebt opgeschreven’, waarop de Zenmeester drie keer achter elkaar hetzelfde opschreef: Aandacht, aandacht, aandacht’! Geïrriteerd wilde de leerling toen weten: ‘Wat betekent dat woord nou?’ En de Zenmeester antwoordde zacht: Aandacht betekent aandacht’.
De bron van bewustwording
Dit is een ogenschijnlijk grappig zen-verhaal met een diepere betekenis. Aandacht is de bron of het begin van bewustwording. Daarmee is aandacht méér dan alleen een woord. Aandacht is een ervaring. Een bewuste keuze om energie te richten of te focussen op een bezigheid of op een gesprek, zonder dat we ons laten afleiden of verleiden door andere zaken. Aandacht geven aan onze bezigheden, gesprekken en uitingen geeft niet alleen plezier en energie, maar vergroot ook het persoonlijk leiderschap en de kwaliteit van ons mens-zijn. Ook in organisaties zal bewuste aandacht voor relaties, klanten en collega’s extra diepgang en betekenis geven aan de kwaliteit van werk en functioneren.
Aandacht heeft ook een spiritueel aspect. Aandacht is het volledige spectrum van ons ZIJN ervaren. Juist door onze aandacht te richten ontstaat er ruimte om het gehele ‘plaatje’ te zien. Er ontstaat rust en een natuurlijke wijsheid, waarin er open aandacht is voor het grotere geheel, terwijl toch elk detail zichtbaar is. Aandachtstraining of zen is daarom zinvol om je mentaal en daarmee ook fysiek beter te voelen. De beloning is een merkbare verbetering van intermenselijke relaties en het geeft al je bezigheden een diepere wezensgrond.
